Çoğumuzun içinde bir yerlerde canlı ekosistemine fayda sağlama, sınırları aşma, dünyayı kurtarma gibi tutkular bulunuyor. Özellikle evde kalma süremizin arttığı bu günlerde, yaşam alanlarımızda minimal bir yaklaşım ve sıfır atık uygulamalarıyla bahsettiğimiz tutkumuzu nasıl canlı tutabiliriz? Yazıya dökeceğimiz noktalar bazıları için olağan olabilir ancak yeni başlayanlar için bilgileri tazelemekte fayda var.
Plastikler bilindiği üzere –parçalanması en az 450 yıl ve bazen 1000 yıl kadar sürüyor!-sık geri dönüştürülemiyor. Çözünmeye çalışırken mikroplastik bir hâl alarak, bu küçük plastik parçacıklarını farkında olmadan tüketen, her canlıya temas ediyorlar.
- Ambalajlar, son kullanım pazarında, toplam plastik kullanımının %40’ından fazlasını oluşturuyor.
- Dünya çapında yılda yaklaşık 500 milyar plastik torba kullanılıyor. Bir plastik poşetin ortalama “kullanım ömrü” 15 dakikadan ibaret.
- Son on yılda, geçen yüzyılın tamamına kıyasla daha fazla plastik ürettik.
Plastik birçok yönden değerli bir kaynak ancak bu kaynağın gereksiz ve sürdürülemez israfı, plastik kirliliğini meydana getiriyor. Kullandığımız plastik bir ürüne ihtiyacımız kalmadığında ne oluyor? Düzen sağlamak için ondan kurtuluyor muyuz yoksa çevreyi kurtarmak için onu saklıyor muyuz? İlk seçenek bizimle alakalıyken, ikinci seçenek çevre üzerindeki etkimize odaklanıyor. Çevre üzerine etkilerimizi inceleyeceğimiz bu seride ilk olarak gıda tüketiminde ve mutfaklarımızda neler yapabiliriz gelin hep beraber inceleyelim.
Sıfır Atık Mutfak
Evlere kapandığımız günlerde faaliyet alanımınız baş rolünü oynayan mutfaklarda neler yapmadık ki? Yeni tarifler, organik çikolatalar, gusto derken adeta profesyonel aşçı hallerindeydik. Peki göz ardı ettiğimiz konular var mıydı?
Saklama yöntemlerimiz ne kadar doğru?
- Geleneksel mutfakları düşündüğümüzde, artan yiyecekleri saklamak için dondurma kapları gibi plastikleri kullanabiliyoruz. Saklama için plastik kaplarınız, plastik pipetleriniz, çatal bıçak takımınız, servis kaşıkları veya bu konuda katı herhangi bir plastiğiniz varsa, atmayın! Plastikler, uzun süre dayanacak şekilde yapıldığı için bunları atmak yerine ihtiyacı olan kişilerle paylaşabiliriz. Böylece belki başka bir hanenin gelecekte plastik satın almasını engellerken, bu eşyaları değerlendirme süremizi uzatabiliriz.
- Yiyecekleri buzdolabında saklamak için tencere, emaye veya kaplar kullanabilirsiniz. Böylelikle formunu uzun süre koruyan yiyecekler çöpe gitmekten kurtulmuş olur. Bununla birlikte çoğumuzun muhtelif yollardan elde ettiği kavanozları saklama alanında tercih edebiliriz. Üstelik kavanozlarda sakladığınız kuru yiyeceklerinizi toplu olarak satın alabilirsiniz. Patateslerimizi veya soğanlarımızı saklamak için eski teneke veya tencereleri kullanabiliriz.
- Bitkisel otlarınızı veya baharatlarınızı daha küçük kavanozlarda saklayabilir, bunları toplu olarak satın alabileceğiniz gibi kendiniz de yetiştirebilirsiniz! Makarna, fındık süt, tatlılar ve meyve suları gibi esnek plastikleri ortadan kaldırmak için kendi niş tariflerini yapmayı düşünebilirsiniz.
- Bulaşıklarınızı neyle yıkadığınızı ya da masanızı silmek için ne kullandığınızı düşünmekte fayda var. Onlarca mikrop barındıran klasik market süngerleri yerine jüt, hindistan cevizi ve sisal gibi organik, doğal liflerden yapılan ürünleri deneyebilirsiniz.
Yerel pazarlara aşina mıyız?
Haftanın belirli günlerinde kurulan mahalle pazarlarına büyük bir çoğunluğumuz aşinadır. Bu pazarlar sadece gıda ürünleriyle sınırlı kalmıyor; kumaş, antika, elektronik, giysi gibi belirli konseptlere de ev sahipliği yapıyor. Böyle bir kültür bize ambalajsız ürün satın alma imkanının yanı sıra mevsimlik sebze-meyve satın alma seçeneği de sunuyor. Düzenli olarak ulaşabileceğiniz pazarlarınız yoksa, oturduğunuz bölgedeki yerel çiftçi marketleri/zincirleri buradan kontrol edebilirsiniz.
Yerel pazarlar, çiftçilerle yetiştirdikleri mahsul hakkında sohbet etmenize ve onlarla ilişkiler kurmanıza olanak tanıyor!
Şu anda çöp kutumuzda ne var?
Hemen çöp kutunuzu karıştırın. Bunu yapmak biraz nahoş olabilir fakat çöp sahasına neler gönderdiğinizi ancak bu şekilde görebilirsiniz. Çöp kutunuzdakilerin yüzde kaçını kurtarabilirdiniz? Çöp kutunuzdan kurtarabileceğiniz bir takım şeyler:
- Kompost hâline getirilebilen yiyecek artıkları.
- Geri dönüşüm kutusuna atılması gereken kâğıt.
- Marketlerden alınmış geri dönüştürülemeyen esnek plastikler.
Kompost Tarifi
Çöp bidonunda oraya ait olduğunu düşündüğünüz bir şey buldunuz mu? Ne attığınızı gördükten sonra çöp kutunuzu mutfağınızdan tamamen çıkarmak isteyebilirsiniz. Bu şekilde, atmak istediğiniz çöpü uygun bir şekilde elden çıkarmaktan başka seçeneğiniz kalmayacaktır. Ayrıca gelecekte çöp sahasına öğeler gönderen bir çöp kutusuna sahip olmanızı gerektirecek satın alımları sorgulamak için motive olacaksınız.
Düdüklü tencereye yatırım yapsak mı?
Zaman, çoğumuzun yetmediğinden yakındığı bir kavram hâline gelmeye başladı. Mutfakta daha çok zaman kazanmak istiyorsanız düdüklü tencere almanızda fayda var. Kuru baklagillerin ihtiyaç duyduğumuzda hazır olmalarını istiyoruz. Onları ıslatmak ve kaynatmak saatler, hatta günler sürebiliyor. Bu noktada devreye düdüklü tencereler giriyor. Düdüklü tencere kullanmak, gıda kaynağındaki besini daha fazla sağlam tutmaya yardımcı oluyor.
Her şey alışkanlıklarımızın değişmesiyle mi ilgili?
Sıfır atık bir mutfak yaratmanıza yardımcı olacak alışkanlıklar
- Market alışverişine çıkarken daima yeniden kullanılabilir alışveriş çantalarını yanınıza alın.
- Yemek sipariş vermeyi planladığınızda, elinizde kaplar bulundurun. Yalnızca bir saate kadar kullanımı olan, ancak önümüzdeki yüzlerce yıl boyunca bu Dünya’da kalacak olan tek kullanımlık plastiklerden kaçının.
- Tek kullanımlık plastik pipetleri redderek, yeniden kullanılabilir metal, cam veya bambu olanları tercih edin.
- Tercihen cam veya paslanmaz çelik olmak üzere kendi içecek şişenize sahip olun.
- Gerekirse yanınızda bir peçete taşıyın. Ayrıca misafirleriniz geldiğinde kullanılmak üzere evinizde yıkanabilir peçeteler bulundurun.
- Çöpe atmak için bir şey satın almak mı? Çöp poşetlerinden bahsediyoruz. Çöp kutusu kullanıyorsanız içine geçirmek için çöp poşetleri kullanmayın. Çok sorun oluyorsa atık gazeteleri tercih edebilirsiniz.
Sürdürülebilir market alışverişi
- Kasada plastik torba kullanmayın. Bunun yerine kendi çantalarınızı veya kavanozlarınızı tercih edin.
- Ürünlerinizi semt pazarlarından toplu olarak satın alın.
- Plastik kaplı ürünler satın almaktan kaçının, bunun yerine kese kâğıdını tercih edin.
- Şişelenmiş su satın almayı bırakın!
- Herhangi bir mal için toplu gıda mağazalarında alışveriş yapın.
- Fırından taze ekmek alırken kendi kâğıt torbalarınızı veya çantanızı almayı unutmayın.
Sürdürülebilir mutfak için tüyolar
- Cam kavanozları yeniden kullanın.
- Artan yiyecekleri dondurun.
- Elde bulaşık yıkarken sıcak su kullanımını sınırlayın.
- Elde yıkama yerine bulaşık makinesi kullanın.
- Kâğıt havlu yerine bez havlu kullanın.
- Paket yemek satın almak yerine kendi tariflerinizi yapın.
- Kompost yapmaya başlayın.
- Kendi temizlik ürünlerinizi yapmayı deneyin.
- Bir düdüklü tencereye yatırım yaparak, pişirme sürenizi ve kullanılan enerjiyi %70 azaltın!
- Basit bir şekilde balkon saksılarında kendi ürünlerinizi yetiştirmeyi deneyebilirsiniz.
- Çabuk bozulan ürünler için sadece o hafta yiyeceğinizi bildiğiniz yiyecekleri satın alın.
- Çöp kutusunda hiçbir şeyin kalmadığından emin olmak için tarifleriniz konusunda yaratıcı olun.
Sıfır Atık Yiyecek
Yiyecekler çabuk bozulabildiğinden günlük israfı ortadan kaldırmak ve satın aldığınız tüm yiyecekleri kullanmak için bazı standartlara sahip olmak önem taşıyor. Sıfır atık gıda için işe bir yemek planı oluşturmakla başlayabilirsiniz. Sadece o hafta kullanacağınız sebze veya meyveyi satın alabilir, buzdolabında veya kilerde ne varsa onu pişirebilirsiniz.
Genelde yemek pişirmek için ihtiyacınız olan bir malzemeyi çok fazla kullanmadığınızı biliyor ancak belirli bir tarif için buna ihtiyacınız oluyorsa, yalnızca ihtiyacınız kadarını satın alabilirsiniz. Yapamıyorsanız bir kısmını ailenize, arkadaşlarınıza veya barınaklara verebilirsiniz.
Yazar: Filiz Kırmızıoğlu
