İlkokul sıralarından beri Türkiye’nin üç tarafının denizlerle çevrili bir deprem ülkesi olduğunu ezber ettik. Yakın zamanlı 17 Ağustos 1999, 12 Kasım 1999, 23 Ekim 2011 ve 30 Ekim 2020 felaketlerinden sonra ilk defa sosyal medya kanallarının afet çalışmalarına bu kadar derinden etki ettiğine şahit oluyoruz.
Ne yazık ki her kriz anında olduğu gibi teyit edilmeden paylaşılan haberler bilgi kirliliğine ve paniğe sebebiyet veriyor. Özellikle direkt olarak halkın duygu ve vicdanına hitap eden yazılı ve görsel içerikler söz konusu dezenformasyonun yaygınlaşmasının önünü açıyor. Özveri içinde yardım ve dayanışmaya en çok ihtiyacımızın olduğu günlerde birkaç basit önlem ile doğru bilginin yayılmasına yardımcı olabilir, ihtiyacı olan herkesin yardıma daha kolay erişmesini sağlayabiliriz.
Yardım mesajlarının güvenilirliğinden emin olun
Gün içinde sosyal medya platformlarında aktif olan herkes yardım mesajlarını çevresiyle buluşturmak için uğraşıyor. Ancak sosyal medya dili ve ortamın manipülasyona açıklığı, korku ve panik halindeki insanların dağılan dikkatini suistimal etmeye oldukça müsait. Özellikle maddi yardımlar için birçok banka bilgisi, kripto cüzdan adresi, konum, isim gibi bilgiler paylaşılıyor. Yardım taleplerinin en organize ve doğru şekilde karşılandığından emin olmak için lütfen yardımlarınızı resmi kurumlar aracılığıyla gerçekleştirin. Böylece hem kötü niyetli insanlar tarafından suistimal edilme ihtimalini hem de olası bir karışıklığı ortadan kaldırabilirsiniz.
Görüntü ve bilgilerin güncelliğini ve doğruluğunu araştırın
Direkt olarak insani duyguları hedef alan görsel, video ve yazılı metin paylaşımları da araştırılmadan yayılmaya oldukça müsait. Özellikle dolandırıcılık ve hedef gösterme adına yapılan bu paylaşımları farklı platformlar aracılığıyla teyit edebilirsiniz. Teyit, Doğruluk Payı, Doğruluğu Ne, Malumatfuruş gibi platformlar şüpheli bilgileri araştırarak doğru bilgi ortamına katkıda bulunuyor.
❌ Görsel Kahramanmaraş'ın deprem öncesini ve sonrasını göstermiyor.
Fotoğraflar, deprem sonrası Kahramanmaraş’ta bir hava aracından çekilen videodan alınmış. İki fotoğraf depremden sonra şehrin iki farklı noktasını gösteriyor. 👇https://t.co/EbR1RKVwqR
— Teyit (@teyitorg) February 7, 2023
Aynı zamanda hem depremzedeleri hem de uzaktan takip edenleri olumsuz etkileyen sahte paylaşımları önlemek adına farklı kaynaklardan doğrulama yöntemini kullanabilirsiniz. Sadece anahtar kelimeler ile birkaç basit arama yaparak ve olabildiğince yetkili kanalları göz önünde bulundurarak kaynak doğrulaması yapmak mümkün. Doğruluğundan emin olmadığınız görselleri tersine arama yöntemi ile teyit etmek de işinizi kolaylaştırabilir.
Hashtag ve etiketleri dikkatli değerlendirin
Şu an #deprem, #kahramanmaraş, #hatay, #adıyaman, #yardım gibi etiketlerin revaçta olması muhtemel. Sosyal medya üzerinizdeki aramalarınızı bu etiketler üzerinden gerçekleştirmek doğru bilgiye ulaşmanızı zorlaştırabilir. Bunun nedeni ise popülerleşen etiketlerin bot hesaplar tarafından manipüle edilmeye açık olması. Konu ile alakasız ya da alakalı ancak yanıltıcı bilgi ve görseller içerebilecek bu etiketler ile arama yapmaktan mümkün olduğunca kaçının. Aratmak istediğiniz anahtar kelimeleri mümkün olduğunda tarih, konum gibi bilgiler ile özelleştirerek doğru bilgiye ulaşma ihtimalinizi artırabilirsiniz.
HAARP, astroloji gibi bilimden uzak kaynakların kahin teorilerinden uzak durun
Belirttiğimiz ve bildiğiniz üzere Türkiye bir deprem ülkesi. Özellikle uzun süredir Marmara Bölgesi’nde İstanbul merkezli bir deprem bekleniyor olması, her yeni afette insanların panik olmasına neden oluyor. Bunun üstüne “depremi 3 gün önce tahmin eden kahin, deprem anında gökyüzünün rengini değiştiren HAARP silahı” gibi ibareler yaygınlaştıkça, insanlar ana odaktan uzaklaşıyor. Hem mevcut depremzedelerin ihtiyaçlarına ulaşmasını kolaylaştırmak hem de çevrenizi ve kendinizi panik dalgasından korumak adına söz konusu haberlerden uzak durun.
Ülkemizden ve dünyadan pek çok değerli bilim insanının belirttiği üzere deprem bir yerküre hareketidir ve uzaktan tetiklenemez. Astroloji ve gezegen hareketleri yerküre hareketlerini etkilemez ve önceden tahmin edemez. Ne yazık ki henüz olacak depremleri erkenden tahmin edebilen bir yöntem geliştirilemedi. Deprem anında çıkan ışıkların nedeni ise sallanan binaların elektrik telleri ile teması sonucu çıkan kıvılcımlar ve minerallerin gerilmesi ile yerkürenin elektriksel özelliklerinde yaşanan değişim. Benzer bilgi ve soru işaretlerini nitelikli kaynaklardan araştırarak korku ortamının büyümesine engel olabilirsiniz.
Güvenilir bilgi zincirini hep birlikte sağlamlaştıralım
Sosyal medyada yaşanan bilgi dezenformasyonu ilerleyen süreçlerde yardım talebinde bulunacak ya da yardım ulaştıracak insanların güvende hissetmemesine yol açacaktır. Hem bunu önlemek, hem ihtiyaçların zamanında giderilmesini sağlamak hem de panik ortamını bir nebze olsun hafifletebilmek için yukarıdaki adımları göz önünde bulundurabilirsiniz. Sadece deprem özelinde değil, sel ve yangın gibi herhangi olası bir doğal afette dijital ağları efektif kullanmak, felaketin etkisini azaltabiliyor. Oyun hamuru gibi şekillenmeye müsait dijital ağları ve internet ortamını en doğru şekilde kullanarak milli beraberlik ve dayanışma ortamına katkıda bulunabilirsiniz.
