Her gün mutfakta sessiz sedasız yaşanan bir şey var: Çürümeye başlayan meyve ve sebzelerle vedalaşmak. Bazen arka rafta unutulmuş bir muz, bazen buzdolabının neminde yumuşamış domatesler… Çoğumuz için bozulmaya yüz tutmuş bu yiyecekler, “artık işe yaramaz” damgasını yiyip direkt çöpü boyluyor.
Ama dur bir dakika! Gerçekten işe yaramazlar mı?
Gıda israfı bugün hem çevre hem ekonomi hem de vicdan açısından büyük bir sorun. Sadece Türkiye’de yılda ortalama 19 milyon ton gıda israf ediliyor. Oysa bu “bozulmaya başlamış” yiyecekler, doğru değerlendirilirse bir kekin içinde yeniden hayat bulabilir, bir kavanozda sirkeye dönüşebilir ya da sofraya sağlıklı bir sos olarak geri dönebilir.
Atma Dönüştür’ün bu sayısında, çöpe gitmeye hazır bekleyen meyve ve sebzeleri nasıl hayata döndürebileceğimizi konuşuyoruz. Unutma, bu öneriler birer tarif değil; sadece yaklaşım değişikliği. Çünkü dönüşüm sadece atıkla değil, bakış açısıyla bizde başlıyor.
Atıkları direkt olarak çöp kutusuna göndermek eskide kaldı. Sürdürülebilirlik kaygısının dünyada yer alan her türlü grup tarafından benimsenmesi ile atıklar farklı bir anlam kazanıyor. İleri dönüşüm ve geri dönüşüm kavramları standartlaşmış yöntemlerimizin yerini alıyor. O hâlde seni bizimle yeni bir maceraya atılmaya davet ediyoruz! Yeni başladığımız Atma Dönüştür serisinde bizimle birlikte gündelik atıklarına ileri dönüşüm ile tekrar hayat vermeye ne dersin?
Atma Dönüştür serimizin diğer yazılarına buradan ulaşabilirsin.
1. Aşırı Olgun Muzlar: Kek, Pankek ve Dondurma
Kararmış, yumuşamış ve artık görüntüsüyle iştah kaçıran muzlar… Ama aslında tam da bu haliyle muhteşem dönüşüm malzemesi.
-
Muzlu kek: Olgun muzlar şeker yerine geçer. Un, yumurta, zeytinyağı ve biraz tarçınla karıştır. Muzlar kekin içinde kaybolur ama tatları kalır. Üstelik sağlıklı bir alternatif!
-
Pankek: Ezilmiş muzları yumurtayla karıştırıp tavada pişir. Kahvaltıya kolaylık, sana lezzet!
-
Muz dondurması: Muzları dilimle, dondur. Sonra blender’dan geçir, ister fıstık ezmesiyle ister kakao ile karıştır. Doğal, katkısız dondurma hazır! İstersen blender’dan çektikten sonra çiğ badem, çiğ fındık ya da istediğin herhangi bir kuruyemiş ile çeşitlendirebilirsin.
Kullandığın muzların kabuklarını ise içme suyunda 1 gün bekletip bitki suyu olarak kullanabilirsin.
2. Yumuşamış Domatesler: Ev Yapımı Kahvaltılık Sos
Tazeyken kullanmayı unuttuğun domatesler yumuşamış, çatlamış olabilir. Ama bu durum onları çöpe göndermez, sadece daha da aromatik hale getirir.
Domatesleri doğra, zeytinyağında biraz sarımsakla kavur. Üzerine kekik, pul biber, tuz ekle. Tamamen özgürsün! Kısa bir sürede nefis bir kahvaltılık ya da makarna sosu hazırlayabilirsin. Cam kavanozlara böldüğün domates sosu buzdolabında birkaç gün bekleyebileceği için hızlıca tüketmeyi unutma.
3. Bozulan Elmalar: Mis Gibi Doğal Sirke
İçi kararmış ama tamamen çürümemiş elmalar sirke yapmak için birebir! Yukarıda tarif vermeyeceğiz dedik ancak bu biraz tarif gibi olacak…
-
Büyük bir cam kavanoza elma kabuklarını ve içlerini koy.
-
Üzerine içme suyu ve 1 tatlı kaşığı toz şeker ekle.
-
Ağzını tülbentle ört. Serin ve karanlık bir yerde 3-4 hafta beklet, arada karıştır.
-
Sonra süz, cam şişeye al, 2-3 hafta daha beklet. Doğal sirken hazır! Salata soslarından temizlik ürünlerine kadar hem çok amaçlı, yer yer de lezzetli bir dönüşüm.
4. Şeftali, Erik, Armut Gibi Meyveler: Reçel, Komposto ya da Smoothie
Yumuşamış meyveler direkt çöpe değil, tencereye!
-
Reçel: Meyveleri dilimle, üzerine eşit miktarda toz şeker dök. Limon suyu ekle, orta ateşte kaynat. Basit prensibi bu olsa da reçel tarifi için daha detaylı bir kaynağa danışmanı öneririz.
-
Komposto: Su, tarçın, karanfille kaynat. Buzdolabında günlerce dayanır. Üstelik çeşitli meyveleri kombinleyerek yeni tarifler ortaya çıkarabilirsin.
-
Smoothie bazı: Şeker eklemeden blender’dan geçirip buzlukta saklayabilirsin. Sonra sütle karıştır, iç! Yaz günlerinde sıcaklara birebir.
5. Yarı Çürük Sebzeler: Ev Yapımı Sebze Bulyon
Taze halinden uzak, bıçakla keserken dağılan sebzeler… Özellikle havuç, soğan, kereviz, pırasa gibi aromatikler bulyon için harika. Marketlerde satılan paketli bulyonlar hem sağlıksız, hem de burada atık üretmek değil atıkları azaltmak istiyoruz.
-
Sebzeleri doğra, bir tencerede suyla kaynat. İstersen defne yaprağı, sarımsak, karabiber ekle.
-
Soğuyunca süz.
-
Elde ettiğin sıvıyı buz kalıplarında dondur, yemeklerde kullan. Hazır bulyonlara göre hem katkısız hem çevreci!
6. Vişne, Üzüm Gibi Meyveler: Doğal Boya ya da Maske
Görüntüsü bozulmuş ama rengi hâlâ capcanlı meyveler…
-
Pamuklu kumaşları bu meyvelerin suyu ile boyayarak doğal tekstil denemeleri yapabilirsin. Uzak bir fikir gibi geliyor ancak neden olmasın?
-
Şeftali gibi yumuşak meyvelerden hazırladığın smoothie bazını vedalaşmak üzere olduğun kırmızı meyveler ile tatlandırabilirsin.
Mutfakta dönüşüm aslında her gün elimizin altında ama çoğu zaman aceleyle gözümüzden kaçıyor. Gıda atığını azaltmak sadece ekonomik bir tercih değil, aynı zamanda etik ve çevresel bir duruş. Bozulanı çöpe atmadan önce bir kez daha düşünmek, “Atma Dönüştür” bakışının temelini oluşturuyor. Unutma, bir şeyin çürümeye başlaması, onun artık işe yaramaz olduğu anlamına gelmez.
Hatta tam tersi, çürüme aşamasının başlangıcı onların dönüşüme en yakın olduğu an!
