Şehirde yürürken etrafına baktığında ne görüyorsun? Kaldırımları işgal eden arabalar, gri binalar, aceleyle yürüyen insanlar… Sokaklar artık nefes alıp sosyalleştiğimiz değil, sadece bir yerden bir yere gitmek için kullandığımız geçiş alanlarına dönüşmüş durumda.
Ama bu hep böyle olmak zorunda değil.
İşte tam burada devreye “taktiksel kentleşme” giriyor. Karmaşık gibi durmasına aldanma; aslında çok tanıdık, çok bizden bir şeyden bahsediyoruz: Bazen tek başına bazen mahallece bir araya gelip sokakta minik ama etkili değişiklikler yapmak.
Taktiksel Kentçilik Nedir?
Taktiksel kentçilik, kısaca kent yaşamını küçük, düşük maliyetli ama etkili müdahalelerle dönüştürme pratiğidir. Bu, şehirdeki sorunlara geçici ama yaratıcı çözümler getiren, yerel halkın katılımına açık bir yaklaşım. Yani bir şeyin “kalıcı” olması için illa devletten ya da belediyeden onay almayı beklemek yerine, mahalleli olarak kendi ihtiyaçlarımız doğrultusunda, küçük adımlarla alanlarımızı dönüştürmeye başlayabiliyoruz.
Örneğin, bir otopark alanı renkli saksılarla bir mini parka dönüşebilir. Boş bir duvar, birkaç fırça darbesiyle mahalle hikâyelerini anlatan bir sanat alanına dönüşebilir. Ya da araba geçmeyen bir sokak, bir günlüğüne araçsız bir festivale sahne olabilir.
Kaynak: Parametric Architecture
Nerede Başlar?
Taktiksel kentçilik, büyük planlardan değil, küçük sorulardan doğar: “Bu kaldırımı neden yaşlılar rahat kullanamıyor?”, “Burada neden çocuklar oynayamıyor?”, “Bu boş alan neden sadece otopark olarak kullanılıyor?” gibi.
Cevaplar ise mahallelinin ta kendisinden gelir. Çünkü bu yaklaşım, tepeden inmeci değil, tam tersine katılımcıdır. Bu yüzden de çoğu zaman “şehir plancısı” değil, bir grup meraklı genç, bir öğretmen, bir bisiklet aktivisti ya da mahallede büyümüş biri öncülük eder bu dönüşümlere.
Bir Kaç Saatlik Dokunuşla Yıllarca Etki
Taktiksel kentçilik projeleri genellikle düşük bütçeli, geçici ve deneysel olur. Ama etkisi, geçici olmanın çok ötesindedir. Çünkü bu projeler hem görünürlük sağlar hem de belediye gibi karar vericilere, “Bak bu işe yarıyor!” dedirtir.
Düşünsene, seninle beraber üç kişi bir araya gelip sokak köşesindeki çöp yığınının yerine minik bir kütüphane kuruyor. İnsanlar gelip kitap bırakıyor, alıyor, orası bir buluşma noktasına dönüşüyor. Belediye yetkilisi bunu görüp, “Aslında bunu yaygınlaştırsak fena olmazmış,” diyebiliyor. Bu nedenle taktiksel kentçilik bazen sadece geçici bir uygulama değil, daha büyük dönüşümlerin de başlangıç noktası olabilir.
Kaynak: Green Graffiti
Kiminle, Nasıl Yapılır?
En güzeli şu: Taktiksel kentçilik uzmanlık değil, sadece niyet ve dayanışma gerektiriyor. Yani mühendis olmasan da, tasarım bilmiyor olsan da, yaşadığın alanla bir bağ kurduysan ve orada bir değişim hayal ediyorsan, işte bu senin alanın!
Bir araya gelmek için illa büyük organizasyonlara gerek yok. Bir WhatsApp grubu, bir mahalle toplantısı, belki bir pazar kahvaltısı bile yeterli. Neyi neden değiştirmek istediğini anlat, dinle, paylaş, fikir yürüt.
Ve tabii, önce küçük başla. Bir duvar resmi, bir bank tamiri, birkaç saksı çiçek, rengârenk bir yaya geçidi… Bazen bir gün, bazen bir hafta sürer bu işler. Ama sürdürülebilir olmak için illa sonsuza dek kalmak gerekmez; önemli olan ilham vermesi.
Kaynak: Cooperative City
Taktiksel Kentçilik Neyi Değiştirir?
Bazen “küçük şeylerin” etkisini hafife alırız. Ama aslında bir sokağın çehresini değiştirmek, orada yaşayanların ruh halini bile değiştirebilir. Çocuklar için daha güvenli, yaşlılar için daha erişilebilir, herkes için daha eğlenceli bir şehir hayali kuruyorsak; bu hayal taktiksel kentçilikle ete kemiğe bürünebilir.
En güzeli de şu ki, bu tarz müdahaleler sadece fiziksel alanları değil, insanların birbiriyle olan ilişkisini de dönüştürür. Mahalleli daha çok konuşmaya, birlikte hareket etmeye başlar. Ve bir şehir, ancak yaşayanları birbirini tanıyorsa, gerçekten yaşanabilir olur.
Taktiksel kentçilik; elimizdeki malzemelerle, mahallemizi daha güzel, daha yaşanır bir yere dönüştürmenin yolu. Kimi zaman bir boya kutusuyla, kimi zaman birkaç paletle, kimi zaman da sadece birlikte hareket etme arzusu ile.
Belki de şu anda yaşadığın şehir, küçük bir dokunuşla bambaşka bir yüze bürünebilir. Sadece bir başlangıç yapman yeterli!
